Mısırda 935-969 târihleri arasında hüküm sürmüş bir Türk hânedânı. Devletin kurucusu Muhammed bin Tuğç, iki nesilden beri Abbâsîlerin hizmetinde bulunan bir Türk âilesindendir. Muhammed bin Tuğç, 935 yılında Mısır vâlisi oldu ve istiklâlini îlân ederek Halîfe Râziden İhşîd ünvânını aldı. İhşîd şahlar şâhı mânâsına geliyordu. Ayrıca Muhammedin ataları da Ferganada İhşîd ünvânıyla meliklik yaparlardı.
İhşîd, Mısırda tam bir hâkimiyet sağladı. Ancak bu sırada, Bağdatta hâkimiyeti ele geçirmiş olan Muhammed bin Râik, Mısıra kadar geldi. Bu tehlikeli durum üzerine Muhammed bin Tuğç, vergi vermek şartıyla Remleye kadar olan bölgeyi geri aldı. Beş sene devâm eden barış devresinden sonra, iki emîrin arası yeniden açıldı. Laccun mevkiindeki savaşı iki taraf da kazanamadı. Fakat tesis edilen âilevî münâsebetler iki emîri yeniden birbirine yaklaştırdı. İhşîd, senelik 140.000 dinar vergi verdi.
Emir Raikin ölümünden sonraİhşîdîlere Hamdânî âilesinden yeni bir rakib ortaya çıktı. AncakMuhammed bin Tuğç, sulh devresini iyi değerlendirmiş ve devleti en kudretli mevkiine çıkarmıştı. Emîrül-ümerâlık mevkiini elde etmek için mücâdeleye başladı. 944 yılında Rakkanın karşısında Fırat kenarında Halîfe el-Mütteki ile karşılaştı. Ancak bu sırada Hamdânî âilesinden emir Seyfüddevle Mısırı tehdid etmeye başladığından geri döndü. Böylece yeniden başlayan mücâdelede İhşîdîler gâlip geldi. Muhammed bin Tuğç, Şamı ele geçirdi ise de 964 yılında öldü.Yerine iki oğlundan Ebül-Kâsım Unûcur tahta geçti.
Unûcur ve kardeşi Ali zamânında İhşîdîlerin Mısırdaki hâkimiyeti sözde kalmıştı. Gerçek iktidâr, İhşîdin ölümünden biraz önce çocukları için saltanat nâibi olarak tâyin ettiği Nubyalı köle Kâfûrun elindeydi. Oğullar ise, kukla bir vaziyetteydi. Nitekim 966 yılında Alinin ölümü üzerineKafur idâreyi tam olarak ele alınca halîfe bu vâliliği tanıdı. Kâfûr, Mısır ile Sûriyeyi tehdid edenHamdânîlere karşı başarılar kazandı. Kafurun ölümü Mısırı kuvvetli bir idâreciden mahrum bıraktı. Yerineİhşîdin torunu Ahmed vâli tâyin edildi. Ancak bu zayıf ve kısa ömürlü emirin idâresi zamanında Mısır, Afrikanın kuzeyinden gelen Fâtımîlerin baskısına dayanamadı ve 969 yılında bu devletin hâkimiyeti altına girdi.
İhşîdîler hânedânının en önemli iki şahsiyeti şüphe yok ki İhşîd ile Kâfûrdur. İhşîd çok kuvvetli ve mücâdeleyi seven bir emirdi. Ömrü, Mısırda kuvvetli bir hâkimiyet sağlamak için çalışmalarla geçti. Bu zor şartlarda Mısırda îmâr faaliyetlerini de ihmâl etmedi. Devletin ikinci mühim şahsiyeti olan Kâfûr, zenci bir köleyken sırf zekâsı sâyesinde devletin iktidâr mevkiini elde etmiştir. İhşîd ve Kâfûr, Mısırda sanat ve edebiyâtın da hâmisi olarak tanınmışlardır.
İhşîdoğulları Hükümdarları
Tahta Geçişi Muhammed bin Tuğç İhşîd935 (H.323)
Unûcur (On Uygur)946 (H.334)
Ali961 (H.349)
Kâfûr (Alinin nâibi)966 (H.355)
Ahmed969 (H.358)
0 yorum:
Yorum Gönder